Diwali : बळीराजाच्यावतीने दिवाळीच्या मंगलमय शुभेच्छा!
1 min read
Diwali : दिवाळी (Diwali) आली… प्रकाशाचा, आशेचा आणि संपन्नतेचा सण! शहरांत मॉल्स झगमगलेत, सोन्याच्या दुकानांत गर्दी उसळली आहे आणि नुकत्याच आलेल्या नवीन Apple iPhone साठी तर लोक तासन्‌तास रांगेत उभे आहेत. बातम्यांच्या मथळ्यांत अभिमानाने सांगितलं जातं – वाहन विक्रीत 34 टक्के वाढ, सोन्या-चांदीच्या खरेदीत 25 टक्क्यांची भरारी! बँकांच्या कर्ज वितरणात 12 टक्के वाढ, GDP (Gross domestic product) 7.8 टक्क्यांवर स्थिर! म्हणजे अर्थव्यवस्था तेजीत आहे – देश पुढे जात आहे. पण या प्रगतीच्या रथात एक चाक मात्र थकलेलं आहे – तो म्हणजे भारतीय शेतकरी (Indian farmer).
80 टक्के जनता आजही शेतीवर अवलंबून आहे, पण या तेजीत त्याचं स्थान कुठे आहे? शहरी भागात फटाके फुटतात, पण ग्रामीण भागात घराचा दिवा पेटवण्यासाठीही अनेकदा कर्ज घ्यावं लागतं. शेतकऱ्याच्या घरातले दिवे पेटतात, पण त्या दिव्याचं तेल असतं – सावकाराचं, बँकेचं किंवा अपूर्ण आशेचं. या वर्षी महाराष्ट्रात कांद्याचे भाव 5 ते 7 रुपये किलोवर आले. शेतकऱ्याने जपून ठेवलेले गोदामातील कांदे सडले, तर खर्चाचे आकडे वाढतच गेले. सोयाबीनला (Soybean) बाजारभाव 3,200 ते 3,800 रुपये क्विंटल मिळतोय, पण सरकारचा एमएसपी (MSP – Minimum Support Price) 5,328 रुपये आहे. कापूस (Cotton) 7,000 रुपये क्विंटलला जातोय, खर्च मात्र 9,000 रुपयांपेक्षा जास्त. म्हणजे नफा नाही, फक्त तोटा आणि त्यावर कर्जाचं ओझं.
केंद्रीय कृषी मंत्रालयाच्या अहवालानुसार 2024 मध्ये महाराष्ट्रात 3,978 शेतकरी आत्महत्या झाल्या. NITI Aayog सांगतो – कृषी क्षेत्राचा GDP मधला वाटा आता 16 टक्के राहिला आहे, तर सेवा क्षेत्राचा 57 टक्के. शहरी भागात प्रति व्यक्ती उत्पन्न 2.2 लाखांवर पोहोचलं, पण ग्रामीण भागात ते फक्त 68 हजार. म्हणजे देशाची वाढ दोन वेगळ्या दिशांनी जातेय – एक गाडी वेगाने पुढे, दुसरी धुळीत रुतलेली. शहरी भारतात लोक iPhone साठी रांगा लावतात, पण ग्रामीण भारतात शेतकरी आपल्या पिकाच्या भावासाठी बाजारात बसतो आणि खरेदीदाराकडे हात जोडून भाव मागतो. शहरात दिवाळी बोनस मिळतो, पण खेड्यात कर्ज वाढतं. मॉलमध्ये लाईट्स चमकतात, पण शेतीतले विजेचे बिल थकलेले.
नाबार्ड (NABARD – National Bank for Agriculture and Rural Development) च्या ग्रामीण अर्थव्यवस्था अहवालानुसार महाराष्ट्रातील 78 टक्के शेतकरी कर्जबाजारी आहेत. सरासरी कर्ज 1.2 लाख रुपये आणि वार्षिक उत्पन्न तेवढंच. RBI (Reserve Bank of India) च्या आकडेवारीनुसार ग्रामीण खप वाढ दर फक्त 3.1 टक्के आहे, तर शहरी भागात तो 11.8 टक्के. याचा अर्थ अर्थव्यवस्थेचे फुलझडे शहरात फुटतात आणि खेड्यात धुरकट चुली विझतात. शेतकरी विचारतो – ‘GDP वाढतेय, पण माझ्या घरचा दिवा का विझतोय? मीही या अर्थव्यवस्थेचा भाग नाही का? माझ्या घामाशिवाय या देशाचा सण साजरा होऊ शकतो का?’ हा प्रश्न केवळ भावनिक नाही, तो तात्त्विक आणि आर्थिक आहे. कारण देशाचं पोट भरवणारा माणूस जर उपाशी असेल, तर त्या अर्थव्यवस्थेचा अर्थ काय?
मग दिवाळी आली तरी आनंद कसा साजरा करायचा? बळीराजा दिवा लावतो, पण सोनं विकत घेण्यासाठी नाही; तो लावतो – अंधारात आशेचा दिवा पेटवण्यासाठी. सण साजरा करतो, पण फटाके फोडण्यासाठी नाही; तर मनातील निराशेचा काळोख जाळण्यासाठी. त्याचं सोनं म्हणजे माती, त्याची संपत्ती म्हणजे पेरलेली बियाणं आणि त्याची दिवाळी म्हणजे आशेचा नवा किरण.
आज गरज आहे –
🔆 कर्जमाफीची नव्हे, तर किमान नफा हमीच्या कायद्याची.
🔆 सवलतींची नव्हे, तर न्याय्य बाजारभावाच्या यंत्रणेची.
🔆 आश्वासनांची नव्हे, तर प्रत्यक्ष जमिनीवरील बदलांची.
🔆 कारण प्रत्येक हेक्टरीत प्रकाश आहे, फक्त त्याला वाऱ्याचा आधार हवा.
अर्थव्यवस्था 7.8 टक्क्यांनी वाढत असेल, तर त्या वाढीत शेतकऱ्याचं स्थानही असलं पाहिजे. शेतकऱ्याच्या मुलांच्या हातात फावडं नव्हे, ज्ञान असलं पाहिजे. त्याच्या घरात कर्जाची नोटीस नव्हे, आनंदाची बातमी यावी. देशाचा दिवा तेव्हाच खऱ्या अर्थाने उजळेल, जेव्हा बळीराजाच्या झोपडीत प्रकाश पोहोचेल.
म्हणून या दिवाळीत –
🔆 सोनं विकत घेणारे, फटाके फोडणारे आणि आनंद साजरा करणारे सर्व जण,
🔆 थोडं थांबा आणि आठवा – या सोन्यापेक्षा मौल्यवान आहे शेतकऱ्याचा घाम.
🔆 या प्रकाशापेक्षा तेजस्वी आहे मातीचा दिवा.
ही दिवाळी केवळ बाजाराची नव्हे, ती बळीराजाचीही असू दे.
त्याच्या घरात, त्याच्या शेतात, त्याच्या मनात प्रकाश पसरू दे.
माती पुन्हा हसावी, आशा पुन्हा पेरली जावी,
आणि शेतकऱ्याच्या हातातला दिवा पुन्हा अभिमानाने पेटावा,
हीच बळीराजाच्या वतीने दिलेली दिवाळीची मंगलमय शुभेच्छा! 🌾
🤝 ही मैत्री विचारांची
कृषिसाधना....
