प्रिव्हेन्शन थियरी : हुमणीग्रस्त ते हुमणीमुक्तीचा प्रवास 

💠 समज, गैरसमज व उपाय
शेतकऱ्यांमध्ये एक गोड गैरसमज असतो की, जितके महाग औषध तितके चांगले परिणाम. मी वयक्तिक असा कधीही समज करून घेत नाही. पण, चला करून बघूया. अडीच हजार रुपयास दहा ग्राम औषध. हे दहा ग्राम औषध एक एकरास पुरेसा आहे. कंपनीचा माणसाचे बडे बडे बाता ऐकून हे नक्की थोतांड आहे, हे लक्षात आलं होतं आणि ते थोतांडच होतं. याही औषधाचा गुण नाही. शेतकऱ्यांचा आयुष्यात सगळ्यात वेदनादायी गोष्ट म्हणजे आपल्या डोळ्यासमोर उभ्या पिकाची नासाडी होताना बघणे. या आळीला थांबवण्याचे सर्व प्रयत्न फोल ठरले असताना आम्ही जैविक उपायांवर लक्ष केंद्रित केले. आम्ही बिव्हेरिया मेंटरहीजम या बुरशींचा वापर केला. पहिल्याच प्रयत्नात यश आले. बिव्हेरिया मेंटरहीजमच्या वापरामुळे पांढऱ्या शुभ्र आळीचे रूपांतर मृत हिरवट काळपट अळीमध्ये झाले. बघता बघता हुमणीचा नायनाट झाला. त्यावर्षापासून आम्ही आमचा शेतीमध्ये या बुरशींचा वापर मोठ्या प्रमाणात करतो.

💠 हुमणीचा जीवनक्रम
हुमणी किडीचा जीवनचक्र एक वर्षाचे असते. जानेवारी महिन्यात हुमणी अळी कोष अवस्थेत असते. या दिवसात अळीकडून पिकाला कोणतेही नुकसान होत नाही. आम्ही जानेवारी महिन्यापासून महिन्यातून दोनदा प्रत्येक क्षेत्रावर बिव्हेरिया मेंटरहीजम या बुरशींचा वापर नियमित करत असतो. त्यामुळे या बुरशीची संख्या जमिनीमध्ये खुप मोठ्या प्रमाणात वाढते. वेळेचा आधी या बुरशीचा वापर केल्यामुळे अळीचे सुप्तावस्थेतच नियंत्रण होते. आम्ही या बुरशीचा वापर मृगाचा पावसापर्यंत करत असतो. मृगाचा पाऊस पडला की, आम्ही या बुरशीचा वापर थांबवतो. जसे अंतराळयानास फक्त पृथ्वीची गुरुत्वाकर्षणशक्ती वर मात करूस्तोवर शक्तीचा वापर करावा लागतो, अगदी तसाच कीड सुप्तावस्थेत असुस्तोवर या बुरशीचा वापर करावा लागतो. तिथून पुढे हुमणीवर नियंत्रण मिळवणे खुप सोपे जाते. मृगाचा पाऊस पडताच हुमणी आपल्या सुप्तावस्थेतुन बाहेर पडते व कालांतराने त्यांचा मिलनातून अंडी घातली जातात. याच अंड्यांवर किंवा त्यातून जन्मणाऱ्या सुक्ष्म अळींवर बिव्हेरिया मेंटरहीजमचा हल्ला चढतो आणि आपले शिवार हुमणीमुक्त होते.

💠 प्रिव्हेन्शन थियरी
हुमणी जानेवारी महिन्यात सुप्तावस्थेत असते तर त्यावेळी या जिवाणूंचा वापर का करावा? मित्रांनो, आपल्या शेतीमध्ये रोज एक नवीन संकट आपल्यासमोर उभे राहते. आपण प्रत्येक संकटासमोर आल्यास त्याचे करायचे त्या उपाययोजना करत राहतो. त्यामुळे ऐनवेळी करण्याचा गोष्टींमधून आपल्याला त्या संकटावर मात करता येईल याची शतप्रतिशत हमी कोणालाही देता येत नाही. अशा संकटाचा घडीला करण्यात येणाऱ्या उपाययोजना या नेहमी खर्चिक असतात. जसे हृदयाचे बायपास शस्त्रक्रिया करणे महाग असते आणि त्यातून माणूस जगेल याचीही शाश्वती नसते. पण त्याच व्यक्तीने पूर्वीपासून व्यायाम केला असता, त्याचे आहार चांगले असते तर त्याला हृदयविकार होणारच नाहीत आणि जरी झाले तरी त्याला थोड्याशा औषध गोळ्यांनी थांबवता येते. शेतकऱ्यांनी कीड रोगाचा दोन पाऊल पुढे असावे. मी जर शेतामध्ये एखादे पीक घेणार असू तर त्या पिकाचा जीवनचक्रामध्ये येणाऱ्या प्रत्येक संकटाची माहिती आपल्याला हवी. कीड किंवा रोग सक्रिय होण्याचा बरच आधी त्यावर उपाययोजना करावेत. त्यामुळे आपण कीड किंवा रोगाचा दोन पाऊल पुढे असतो. कीड रोगाचे सुप्तावस्थेतच नियंत्रण होते. त्यातून थोडा प्रादुर्भाव झाला तरी त्यावर नियंत्रण मिळवणे सोपे जाते आणि या सर्व नियोजनामध्ये खूप कमी पैसे खर्च होतात. आयुष्यभर व्यायाम करण्यास जास्ती खर्च होत नसतो पण हृदयाची शस्त्रक्रिया करण्यासाठी कदाचित शेतीही विकावी लागते आणि त्यातून सुखरूप परत येण्याचीही शास्वती नसते. वेळेचा आधी काम करते वेळेस आपले शंभर चुका झाल्या तरीही माफ असतात आणि संकटाचा घडीला छोटीशी चुकही अमान्य असते. प्रत्येक कीड व रोग सक्रिय होण्याआधी काम करणे यालाच ‘प्रिव्हेन्शन थियरी’ म्हणतात.

कृषिसाधना....

विवेक पाटील

सांगली.
संपूर्ण :- 9325893319
मेल :- patilvivek151@gmail.com

See author's posts