Onion prays : ‘बा पांडुरंगा…’ कांद्याची पांडुरंग चरणी प्रार्थना
1 min read
Onion prays : नाशिकच्या लालसर मातीवरच्या एका चाळीत पडलेला कांदा (Onion) हलक्या आवाजात कुजबुजतो, ‘चार दिवसांवर दिवाळी आली, पण माझा मायबाप शेतकरी (Farmer) मात्र हिरमुसला आहे. त्याच्या चेहऱ्यावर ना आनंद, ना हास्य… फक्त चिंतेची खोल रेषा, आणि त्या रेषेच्या मागे मी – त्याचा कांदा!’
‘पांडुरंगा, मला खूप वाईट वाटतंय.
सहा-सात महिने झाले, त्याने मला लेकरासारखं वाढवलं,
तहान भूक सोडून माझ्यासाठी रात्रंदिवस कष्ट केले,
पावसात चिखलात घाम गाळला,
उन्हात चाळीत सुकवताना स्वतःची त्वचा सोलली,
कीड आली तर औषधं मारली,
खतं दिली, पाणी दिलं, प्रेम दिलं…,
पण आज जेव्हा मला बाजारात नेतो,
तेव्हा प्रत्येक किलो मागे त्याच्या डोळ्यांत अश्रू ओघळतात.’
‘का बरं असं रे पांडुरंगा?
मी काय चूक केली?
शेतकऱ्याने मला जपलं, पण भाव नाही…
जेवढा खर्च झाला, तेवढंही निघणार नाही.
दिवसेंदिवस तो कर्जात बुडत चाललाय.
त्याची बायको दिवाळीला गोडधोड करण्याऐवजी उरलेलं धान्य मोजते,
मुलं नवीन कपड्यांची मागणी करत नाहीत,
कारण त्यांनाही ठाऊक आहे
आपल्या बापाचा कांदा विकला गेला, पण भाव मिळाला नाही!
पांडुरंगा, खरंतर मला संपूर्ण जग फिरायचं आहे.
मी भारतीय मसाल्यांचा राजा आहे!
माझ्या चवीने लोकांच्या डोळ्यात पाणी आणतो,
माझ्या सुगंधाने परदेशी स्वयंपाकघर सुगंधित होतात,
माझ्या एका शेतकऱ्यामुळे भारताला परकीय चलन मिळू शकतं,
असं असताना मला परदेशात जाण्यापासून का अडवतात?
या मायबाप सरकारने माझ्या पंखांवर बंधनं घातली आहेत,
मला ‘अत्यावश्यक वस्तू’च्या नावाखाली तुरुंगात ठेवलं आहे,
का रे विठ्ठला, माझा गुन्हा काय?’
‘कधी दिल्लीतील सरकार पडलं माझ्या नावानं,
आणि मी नामचीन गुन्हेगार झालो,
तेव्हापासून निवडणुका आल्या की माझ्या अंगावर शहारे येतात,
माझं नाव राजकारणात घेतलं की बाजार हादरतो,
शेतकरी रस्त्यावर उतरतो,
आणि मग सरकार दोन-तीन रुपयांचं अनुदान फेकून स्वतःची पाठ थोपटतं,
पण पांडुरंगा, त्या अनुदानाने काय होतं?
ज्या मातीने मला वाढवलं,
त्या मातीतील रक्त शोषणाऱ्या शेतकऱ्याचा तोटा
कसा भरून निघणार त्या दोन रुपयांनी?
सरकार खूप पैसे खर्च करतं म्हणे!
नाफेडच्या नावाखाली माझ्याकडूनच घेतो,
आणि पुन्हा बाजारात टाकतो, भाव खाली आणतो.
म्हणजे ज्याने मला वाढवलं,
त्याचाच गळा सरकार स्वतःच दाबतं!
हा कोणता न्याय आहे रे विठ्ठला?
या व्यवहारात ना प्रेम आहे, ना समज…
फक्त गणित, नफा आणि थंड आकडे,
काश्मीरचं केशर असतं तर सोन्याच्या भावात विकलं गेलं असतं,
पण मी नाशिकचा कांदा – म्हणून उपेक्षित!
केशराचा सुगंधही माझ्या सुगंधापुढे फिका आहे,
पण माझ्याशी वागणं मात्र जणू मी ओझं आहे असं,
मला वाऱ्यात सुकवतात, चाळीत ढिगाऱ्यांमध्ये टाकतात,
आणि बाजारात भाव नसेल तर माझ्यावरच राग काढतात.
आज माझा मायबाप शेतकरी दिवाळीच्या उंबरठ्यावर उभा आहे,
घरात दिवे नाहीत, पण कर्जाच्या नोटिसा आहेत,
बायको म्हणते ‘साखर’ विकत घ्यायची आहे,
तो म्हणतो ‘भाव’ आला की घेऊ!
मुलगा विचारतो ‘नवीन कपडे येणार का?’
तो हसून म्हणतो, ‘पुढच्या वर्षी बाळा!’
पण त्याच्या हसण्यातही एक वेदना आहे,
जणू त्या हास्यात रडणं दडलेलं आहे.
पांडुरंगा, तू सर्व पाहतोस,
तूच जाणतोस माझं आणि माझ्या शेतकऱ्याचं नातं किती पवित्र आहे,
या भूमीत आम्ही एकत्र वाढलो,
तो नांगर चालवतो, मी मुळं घट्ट धरतो,
त्याचा घाम माझं पाणी असतं.
पण या सगळ्या प्रेमाचं फळ आता दु:ख झालं आहे,
आज त्याच्या हातात फक्त काटकुळा कांदा राहिला आहे,
आणि डोळ्यात न संपणारे पाणी.
पांडुरंगा, तू काहीतरी कर,
तू या संकटाचं उत्तर आहेस,
तू शेतकऱ्याच्या पदरी दोन पैसे येऊ दे,
त्याच्या घरात दिवा लागू दे,
त्याच्या डोळ्यात पुन्हा आशेचं तेज येऊ दे,
मीही थकलेलो आहे रे विठ्ठला,
या बंधनातून मला मुक्त कर.
माझा भाव वाढू दे,
पण तो भाव पैशाचा नाही,
तो आहे आदराचा!
मी न खाल्ल्याने कोणी मेलं नाही,
तरी मी अत्यावश्यक
पण मी रडलो की हजारो शेतकरी रडतात,
मी सडतो तेव्हा त्यांचं मन कुजतं,
मी जळतो तेव्हा त्यांची आशा राख होते,
मला या दुःखातून वाचव विठ्ठला,
नाहीतर एक दिवस ना मी राहीन, ना शेतकरी.
आणि मग या मातीतून दरवळणारा सुगंध
कधीच जाणवणार नाही,
तेव्हा तुझ्या मंदिरातील दिव्यांनाही वास येणार नाही,
कारण ज्याने तो दिवा पेटवला,
तो शेतकरीच राहणार नाही!
हीच माझी हृदयद्रावक प्रार्थना आहे, पांडुरंगा.
या दिवाळीत प्रकाश फक्त आकाशात नाही,
तर शेतकऱ्यांच्या मनात उजाडू दे,
त्याच्या घरी गोडी परत येऊ दे,
आणि माझ्या या लाल अश्रूंना भाव मिळू दे,
कारण जर शेतकरी हसला,
तरच भारत जगेन,
आणि मीही अभिमानाने म्हणेन,
‘मी नाशिकचा कांदा – शेतकऱ्याच्या घामाचा साक्षीदार!’
🧅 “कांद्याची पांडुरंगाशी प्रार्थना”
(एक शेतकऱ्याची वेदना, एक कांद्याचा आवाज आणि एक विठ्ठलाकडे पोहोचणारी विनवणी…)
कृषिसाधना....
